گاهي خريد يك دوچرخه شما را با انواع مدل‌ها و قطعاتي روبرو مي‌كند كه بدون داشتن آگاهي از تفاوت‌هاي آن‌ها، حتي پس از خريد هم ترديدها و دودلي‌ها شما را رها نمي‌كنند، اينكه آيا خريد خوبي داشتيد؟ آيا دوچرخه مناسبي خريداري كرديد؟ آيا دوچرخه انتخابي شما از لوازم با كيفيت برخوردار است يا خير ؟ … قطعا با افزايش آگاهي خود مي‌توانيد يك خريد آگاهانه و هوشمندانه داشته باشيد.
در اين مقاله قصد داريم شما را با اجزاي لاستيك، سايز و انواع لاستيك(تاير) دوچرخه آشنا كنيم. لاستيك دوچرخه يكي از قطعاتي است كه بيشتر از ساير قطعات دوچرخه دچار استهلاك مي‌شود. لاستيك مناسب و با كيفيت مي‌تواند علاوه بر فراهم كردن يك سواري دلچسب، شما را از شر پنچري‌هاي مكرر خلاص كند.
اجزاي لاستیک
لاستیک ها معمولا از سه قسمت اصلی تشکیل شده اند، که در تمامی لاستیک‌ها مشترک هستند. این سه قسمت عبارتند از: ساختمان لاستیک، آج و ساختار لبه لاستیک (طوقه لاستیک)
ساختمان لاستیک
این لایه، ساختار اصلی لاستیک را ایجاد می‌کند. در واقع می‌توان از آن تحت عنوان بدنه لاستیک یاد کرد. این قسمت معمولا از رشته‌های بافته شده از جنس نایلون ساخته می‌شود که تحت زاویه ۴۵ درجه نسبت به روکش سطحی لاستیک قرار می‌گیرند. این زاویه و نحوه قرارگیری، لازمه استحکام لاستیک است.
بسته به کیفیت مورد‌نیاز، ساختمان لاستیک در تراکم‌های مختلف بافته می‌شود. جهت سنجش تراکم رشته‌ها از واحدی به نام رشته بر اینچ یا TPI (Thread Per Inch) استفاده می شود. این عدد نشان‌دهنده ساختار داخلی لاستیک است. منظور از TPIبیشتر به معنی نازکتر بودن رشته‌های بافته شده است و در نتیجه تعداد بیشتر این رشته‌ها است که منجر به ساختاری انعطاف‌پذیر برای لاستیک می‌شود. البته نباید از این نکته غافل شد که لاستیک‌های منعطف‌تر، مقاومت غلتشی کمتری داشته ولی آسیب پذیرتند. در مقابل لاستیک‌هایی با TPI کمتر وجود دارند که در ساختار آن‌ها از رشته‌هایی ضخیم‌تر استفاده شده ولی تعداد رشته‌ها کمتر است، که منجر به مقاومت بیشتر و انعطاف کمتر این لاستیک‌ها می‌شود. یکی از مواردی که باید هنگام خرید لاستیک به آن توجه شود، TPI است.
لازم است تا متناسب با نیاز خود از لاستیک هایی منعطف و یا مستحکم استفاده کنید. معمولا عدد ایده‌آل برای TPI برابر ۶۷ است که علاوه بر مقاومت و استحکام لازم، انعطاف و مقاومت غلتشی مناسبی در بر دارد.
آج
هرچه تعداد و عمق آج‌ها بیشتر باشند، مقاومت غلتشی و تعادل بیشتر است و در نتیجه از سرعت کاسته می‌شود. بنابراین آگاهی از انواع آج‌ها، به انتخاب درست لاستیک کمک بسزایی خواهد کرد:
سطح لاستیکی صاف
لاستیک‌هایی با آج‌های خیلی کم عمق و کم تراکم معمولا برای تردد در شهر مورد استفاده قرار می گیرند. این لاستیک ها اصولا برای سطوح صاف و سخت مانند آسفالت مناسب هستند. شیارهای v شکل روی آن‌ها موجب حفظ تعادل دوچرخه در پیچ‌ها و یا جاده‌های خیس می‌شود.
سطح لاستیکی نیمه صاف
این لاستیک‌ها معمولا در مرکز نسبتا صاف هستند که منجر به سرعت و شتاب بیشتر دوچرخه می‌شود. زیرا در هنگام حرکت در مسیر مستقیم، تنها قسمتی که به طور مستقیم روی آسفالت قرار می‌گیرد، مرکز لاستیک است. اما در کناره لاستیک، آج‌هایی تعبیه شده که به حفظ تعادل دوچرخه در پیچ ها کمک می‌کند. در پیچ‌ها معمولا لاستیک از موقعیت عمودی نسبت به زمین خارج شده و کناره‌های آن روی زمین قرار می‌گیرد، بنابراین اگر در طرفین لاستیک آج وجود داشته باشد، موجب حفظ تعادل و کنترل بیشتر در پیچ‌ها می‌شود.
سطح لاستیکی با آج‌های معکوس
منظور از آج معکوس، نحوه قرار گیری آج روی سطح لاستیک است. درتمام لاستیک‌ها، آج‌ها به سمت بیرون برجسته هستند و موجب ایجاد مقاومت غلتشی می‌شوند، اما در این لاستیک‌ها، شیار آج ها به سمت داخل هستند و بدین‌صورت موجب ناصاف بودن سطح لاستیک می‌شوند. این لاستیک‌ها به نسبت لاستیک‌های نیمه صاف مقاومت غلتشی بیشتری دارند اما وقتی در مقام مقایسه با لاستیک‌های آج برجسته قرار می‌گیرند، مشاهده می‌کنیم که مقاومت غلتشی کمتری دارند. معمولا این لاستیک‌ها برای کسانی مناسب است که کاربردهای مختلفی از دوچرخه خود انتظار دارند و می‌خواهند دوچرخه سواری بر سطوح هموار و نسبتا ناهموار را تجربه کنند.
سطح لاستیک با آج های برجسته
این لاستیک‌ها که عموما در دوچرخه‌های کوهستان مورد استفاده قرار می‌گیرند، دارای الگوهای مختلفی هستند که هر کدام عملکرد خاص خود را دارند. برای مثال برجستگی‌های کوچکتر و کوتاهتر، موجب سرعت بیشتر دوچرخه و صرف انرژی کمتر در هنگام رکاب زدن در سطوح سفت می شوند، اما در زمین‌های نرم، حفظ تعادل مطلوبی نداشته و لیز می‌خورند. در نقطه مقابل، برجستگی‌های عمیق تر و بزرگتر هستند که در سطوح نرم و گل آلود به علت مقاومت غلتشی بالا، عملکرد مطلوبی دارند. مقاومت غلتشی در واقع عبارتست از مقاومت ناشی از حرکت چرخ روی سطح زمین. لاستیک‌های پهن‌تر با آج‌های بزرگتر، در هنگام حرکت روی سطوح نرم و یا گلی، فشار کمتری به سطح وارد کرده و کمتر در سطح مذکور فرو می‌روند، بنابراین برای حرکت و چرخش آن‌ها در این سطوح، به انرژی کمتری نیاز است. اما این لاستیک‌ها در سطوح صاف ممکن است موجب پیچ خوردگی شوند.
آج‌هاي لاستيك عقب و جلو
زماني‌كه براي دوچرخه كوهستان لاستيك مي‌خريد، حتما به آج لاستيك عقب و جلو توجه كنيد. آج‌هاي چرخ جلو براي كشش در پيچ‌ها طراحي شده است و آج‌هاي لاستيك عقب براي انتقال بهينه قدرت چرخ و كنترل چرخ عقب دوچرخه است. لاستيكهاي دوچرخه جاده از پيچيدگي كمتري برخوردار است و آج‌هاي جلو و عقب لاستيك به عنوان يك ست فروخته مي‌شوند. چون تايرهاي دوچرخه جاده تماس و چسبندگي كمتري با سطح خيابان دارد، شما آج‌هاي متفاوت و گوناگوني مانند دوچرخه كوهستان نمي‌بينيد.
در هنگام نصب تايرها به جهت چرخش صحيح آن‌ها توجه كنيد. با بررسي جداره بيروني لاستيك كه به شكل يك پيكان جهت‌دار است، مي‌توانيد پي به جهت صحيح چرخش لاستيك ببريد.
ساختار لبه لاستیک
منظور از لبه لاستیک، جاییست که لاستیک روی طوقه چرخ سوار می‌شود. فشار هوای درون لاستیک موجب می‌شود تا لبه‌های لاستیک کاملا روی طوقه قرار بگیرند. لبه‌های لاستیک را معمولا در دو نوع تاشو و تانشدنی تقسیم می‌کنیم. لبه‌های تاشو عموما از مواد انعطاف پذیری مانند کولار، نایلون و یا آرامید ساخته می‌شوند. در حالیکه در ساخت لبه‌های تا نشدنی معمولا از ترکیباتی نظیر استیل استفاده شده که موجب وزن بیشتر لاستیک در مقایسه با لبه‌های تاشو می‌شود. لاستیک‌هایی با لبه‌های تاشو از نظر وزن کمتر و حمل آسانتر معمولا از محبوبیت بیشتری برخوردارند.
جنس لاستيك
در اكثر تايرها از يك نوع لاستيك استفاده مي‌شود، اما لاستيكهاي نرم چسبندگي بيشتري دارند، در حالي‌كه لاستيكهاي سخت دوام بيشتري دارند. بيشتر دوچرخه سواران براساس بودجه و عملكرد خود نوع آن را تعيين مي‌كنند. دوچرخه‌سواراني كه عملكرد بالايي دارند، ممكن است از تايرهاي لاستيكي تركيبي استفاده كنند. در اين نوع از تاير، يك لاستيك نرم براي سطح بيروني كه با زمين در تماس است و از لاستيك سخت بين آج‌ها و پوشش تاير استفاده مي‌شود. در نتيجه در پيچ‌ها و تقريبا در هر نوع سطحي از زمين آنچه حاصل مي‌شود عالي‌تر است.
سایز لاستیک
دوچرخه کوهستان :
لاستیک ها نیز همانند چرخ ها در سایزهای مختلف ازجمله ۲۹ اینچ، ۲۷.5 اینچ و ۲۶ اینچ ساخته می‌شوند. روی لاستیک‌های مخصوص دوچرخه‌های کوهستان عددی نظیر ۲۷.۵×2 می‌بینید. عدد ۲۷.۵ بيانگر قطر خارجی لاستیک و عدد ۲ نیز عرض لاستیک بر حسب اینچ است. علاوه بر سایز، باید به عرض چرخ نیز توجه شود. لاستیک‌های عریض‌تر، ثبات بیشتری در سرعت بالا دارند. زیرا سطح تماس وسیع‌تر با زمین، مقاومت غلتشی را افزایش می‌دهد. لاستیک‌هایی با عرض ۲.۲۵ تا ۲.۴ اینچی معمولا در دوچرخه‌های کوهستانی و نیمه کوهستانی استفاده می‌شوند. در دوچرخه‌های دانهیل از لاستیک‌هایی عریض‌تر به منظور حفظ تعادل روی صخره‌ها و پرتگاه‌ها استفاده می‌شود (لاستیک‌هایی با عرض بیشتر از ۲.۵ اینچ). و در مورد دوچرخه‌های کراس کانتری نیز استفاده از لاستیک‌هایی با عرض ۱.۹ تا ۲.۲۵ اینچ مرسوم است.
دوچرخه جاده:
روی لاستیک دوچرخه جاده معمولا عددی مانند (23×700) می‌بینید. عدد اول مربوط به قطر تایر است و عدد دوم نشان‌دهنده عرض واقعی تایر است. اکثر دوچرخه‌سواران حرفه‌اي از لاستیک‌هاي ۷۰۰ میلی‌متری با عرض‌های متفاوت ۱۸ تا ۲۳ میلی‌متری استفاده می‌کنند. در مورد دوچرخه‌سواران مبتدي يا تفريحي معمولا لاستیک‌هايی با عرض‌های مختلف بین ۲۵ تا ۲۷ میلی‌متری برای استقامت و آسایش بیشتر استفاده می‌کنند.
آشنایی با انواع لاستیک(تاير) دوچرخه
لاستيكهاي تيوب‌دار (Tube Type Tires)
تايرهاي داراي تيوب از انواع استاندارد تايرهاي دوچرخه مي‌باشند. اين تايرها روي طوقه قرار مي‌گيرند و دور لبه‌هاي تاير از سيم استيل يا فيبر قابل انعطلاف آراميد(Aramid) بوده و تيوب با قرارگيري در داخل تاير و بادشدن قابل استفاده مي‌شود.
از مزاياي تايرهاي داراي تيوب مي‌توان به قيمت‌پايين‌تر و توليد در سايزهاي مختلف اشاره كرد. البته امروزه از انواع مختلفي از تيوب‌ها استفاده مي‌شود.
لاستيكهاي تيوبلس
لاستیک های تیوبلس یا UST که مخفف سیستم جهانی تیوبلس (Universal System Tubeless) می باشد. زمانی که تایر روی طوقه مخصوص UST (طوقه مخصوص تیوبلس) قرار می‌گیرد.
نحوه قرارگیری آن بگونه‌ای است که لبه‌های تایر در قسمت اتصال به طوقه در اثر فشار هوا، طوری روی هم قفل می شوند که نیازی به قرار دادن تیوب در داخل تایر نخواهد بود، به این صورت که حاشیه دور تایر با فشار باد تایر مانند یک درزگیر عمل کرده و با محکم شدن روی دیواره طوقه مخصوص تیوبلس استاندارد، امکان خروج هیچ هوایی را به خارج تایر نمی‌دهد.
از مزایای این تایر می‌توان به سواری با فشار هوای پایین داخل تایر، افزایش سطح تماس تایر با زمین و حذف تیوب یک جز جداگانه که می‌تواند باعث پنچری شود، اشاره کرد.
لاستيكهاي تاشو
اين لاستيك‌ها به جاي سيم داراي مهره آراميدفيبر هستند كه لاستيك را سبك و تاشو مي‌كند كه براي حمل و نقل نيز آسانتر است. همچنين براي دوچرخه‌سواران جاده و كوهستان قابل دسترس است. البته قيمت اين لاستيك‌ها نسبت به ساير لاستيك‌ها گران‌تر است.
لاستيكهاي ميخ‌دار
اين لاستيك‌ها اغلب از ميخ‌هاي آلومينيومي و فولادي ساخته شده است تا براي راندن دوچرخه در زمين‌هاي يخ‌زده و برفي اصطحكاك بيشتري با زمين داشته باشد. اين لاستيك‌ها گاهي لاستيك يخ‌شكن نيز ناميده مي‌شوند.
لاستيكهاي مقاوم در برابر پنچري
اين لاستيك‌ها براي دوچرخه‌سواري با سرعت بالا مناسب نيستند، با استفاده از اين لاستيك مي‌توانيد از دوچرخه‌سواري با تعداد پنچري كم لذت بيشتري ببريد. بيشتر سازندگان لاستيكهاي دوچرخه، يك تسمه باريك از جنس فيبر آراميد براي مقاومت در برابر سوراخ شدن مي‌سازند تا در برابر پنچري مقاوم باشد. البته امروزه نوارهايي از جنس آراميد ساخته شده تا بتوان هر لاستيك را به لاستيك ضد پنچري تبديل كرد.
لاستيكهاي سازگار با مايع پنچرگيري (Sealant compatible Tires)
لاستيكهاي سازگار با مایع پنچرگیر یا SCT را می توان نقطه تلاقی تایر تیوب دار و تایر تیوبلس دانست. این تايرها در هنگام استفاده از مایع پنچرگیری، فرمی به شکل تایرهای تیوبلس می‌گیرد، اما اغلب با طوقه‌های تمام دوچرخه‌ها سازگار می باشد که از ویژگی های تایرهای تیوب‌دار است. تایرهای SCT یک لایه اضافی در جداره داخلی تایر دارند که به دلیل نازکی و سبک‌تر بودن این تایرها در مقابل تایرهای UST(تیوبلس)، آن‌ها را با انواع خواص شیمیایی مایعات پنچرگیری قابل استفاده می‌سازد. از مزایای تایرهای SCT می‌توان به استفاده از تایر در فشار باد پایین و پنچرگیری خودکار در اثر وجود مایع پنچرگیری در آن اشاره نمود.
لاستيكهاي لوله‌اي (Tubular Tires)
تايرهاي لوله‌ای برپایه افزایش کارایی ساخته می شوند به این صورت که تیوب درون جداره داخلی تایر دوخته شده و سپس روی طوقه چسبانده می شود. این نوع تایرهای در اصل برای دوچرخه‌های مسابقات جاده‌ای استفاده می‌شود زیرا تعویض سریع تایر و تیوب در این نوع دوچرخه‌های هزینه بر و مشکل است.
از مزایای تایرهای لوله‌ای به امکان استفاده در فشار بالای باد تایر نام برد.(بعضی تایرهای تیوبلار قابلیت تحمل حداکثر فشار 200psi و بالاتر را دارند)
همچنین در هنگام استفاده از تایرهای لوله‌ای انعطاف بیشتری نسبت به تایرهای تیوب دار احساس می شود که این بدلیل بالا بودن میزان «رشته های به کار رفته در بافت تایر در هر اینچ» یا TPI که مخفف Thread Per Inch می‌باشد که در تولید تایرهای تیوبلار بکار می رود. بالا بودن TPI (تراکم بافت تایر) به این معنی است که تایر امکان داشتن جداره نازکتر و منعطف‌تر خواهد داشت.